ગુજરાત, એક અગ્રણી ભારતીય રાજ્ય, દેશના GDP માં નોંધપાત્ર 9% ફાળો આપે છે. રાજ્ય મજબૂત માળખાગત સુવિધા, મજબૂત ઔદ્યોગિક આધાર, વ્યવસાય-મૈત્રીપૂર્ણ કાયદા, ઉદ્યોગસાહસિક સંસ્કૃતિની પરંપરા અને તેના બંદરો દ્વારા મહત્વપૂર્ણ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારોમાં પ્રવેશ જેવા અનન્ય ફાયદાઓ પ્રદાન કરે છે. ગુજરાતનો વિકાસ ચાલુ રહેવાની આગાહી છે, જેમાં સ્ટાર્ટ-અપ્સ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે, મજબૂત આર્થિક આધાર દ્વારા સમર્થિત.
ગુજરાત તાજેતરમાં સ્ટાર્ટ-અપ્સનું કેન્દ્ર બન્યું છે, જે એક પ્રભાવશાળી વૃદ્ધિ છે. એક દાયકા પહેલા, બેંગલુરુ, દિલ્હી, હૈદરાબાદ અને મુંબઈ સ્ટાર્ટ-અપ્સ માટે મુખ્ય શહેરો હતા, અને રાજ્યને તેમના માટે હબ પણ માનવામાં આવતું ન હતું. આજે, ગુજરાત સ્ટાર્ટ-અપ્સ વૃદ્ધિ માટે ટોચના પ્રદેશોમાંના એક તરીકે મજબૂત રીતે સ્થાન મેળવી ચૂક્યું છે અને લગભગ 12,718 રજિસ્ટર્ડ સ્ટાર્ટ-અપ્સ છે. આ વિકાસ રાજ્ય સરકાર દ્વારા લેવામાં આવેલા સક્રિય પગલાંનું પરિણામ છે, જેમ કે સફળ કાર્યક્રમોનો અમલ અને ફાયદાકારક વાતાવરણનો વિકાસ. આ કંપનીઓમાંથી 43% મહિલાઓ દ્વારા સંચાલિત હોવાથી રાજ્યનું અર્થતંત્ર વધુ લિંગ-સંતુલિત બની રહ્યું છે.
ગુજરાતના સુવ્યવસ્થિત માળખા અને રાજ્ય-સમર્થિત સંસાધનોની ઉપલબ્ધતાને કારણે ત્યાં વ્યવસાય શરૂ કરવાનું ખૂબ સરળ બન્યું છે. ગુજરાતના સ્ટાર્ટ-અપ્સ સ્થાનિક બજારને સેવા આપવા ઉપરાંત આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે તેમની પહોંચ વધારી રહ્યા છે. દક્ષિણપૂર્વ એશિયા, આફ્રિકા અને મધ્ય પૂર્વ જેવા આંતરરાષ્ટ્રીય બજારોમાં અસંખ્ય ઉદ્યોગસાહસિકો પ્રવેશ કરી રહ્યા છે.
સતત ચોથા વર્ષે, ગુજરાત ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ પ્રમોશન ઓફ ઈન્ડસ્ટ્રી એન્ડ ઈન્ટરનલ ટ્રેડ (DIIPT) ના 2022 સ્ટેટ સ્ટાર્ટઅપ રેન્કિંગ નેશનલ રિપોર્ટમાં ટોચ પર રહ્યું, જેમાં દેશની લગભગ બધી જ મોટી યુનિવર્સિટીઓમાં ઈન્ક્યુબેટર્સ અને ફંડિંગની સરળ સુલભતા મળી.
ગુજરાત કંપનીઓને સંપૂર્ણપણે વણઉપયોગી બજારોના નિર્માણમાં વિશેષ લાભો અને સહાય પૂરી પાડે છે. નવી સમસ્યાઓ શોધવા અને સર્જનાત્મકતાને ઉત્તેજીત કરતા, સ્થિતિસ્થાપકતાને પ્રોત્સાહન આપતા અને ટકાઉ વિકાસને પ્રોત્સાહન આપતા ઉકેલો રજૂ કરવા માટે, રાજ્ય સક્રિય અને આગળ વિચારશીલ વલણ અપનાવી રહ્યું છે.
ગુજરાતમાં, વિવિધ પ્રકારના સ્ટાર્ટ-અપ્સ એક જ વલણ પર આધાર રાખવાને બદલે વિવિધ ઉદ્યોગો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છે અને વિવિધ મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છે. બજારના 21.8% હિસ્સા સાથે, આરોગ્યસંભાળ અને જીવન વિજ્ઞાન ક્ષેત્રમાં સ્ટાર્ટ-અપ્સ પ્રથમ સ્થાને છે, ત્યારબાદ IT સેવાઓ (19.1%), કૃષિ (13.2%), વ્યાવસાયિક અને વાણિજ્યિક સેવાઓ (13%), બાંધકામ (11.6%) અને ખાદ્ય અને પીણાં (10.3%) આવે છે. પ્રાદેશિક નવીનતા માટેની માંગ અને પ્રદેશની વધતી જતી ઉદ્યોગસાહસિક જોમ આ વિવિધતામાં પ્રતિબિંબિત થાય છે.
રાજ્ય અનેક ઇન્ક્યુબેટર્સ અને એક્સિલરેટર્સનું ઘર છે, જેમાં ગુજરાત યુનિવર્સિટી સ્ટાર્ટ-અપ એન્ડ એન્ટરપ્રેન્યોરશિપ કાઉન્સિલ (GUSEC) જેવી વાણિજ્યિક સંસ્થાઓ અને iCreate (ઇન્ટરનેશનલ સેન્ટર ફોર એન્ટરપ્રેન્યોરશિપ એન્ડ ટેકનોલોજી) જેવી સરકાર-સમર્થિત સંસ્થાઓનો સમાવેશ થાય છે. નવી કંપનીઓ માટે, આ સંસ્થાઓ મહત્વપૂર્ણ નેટવર્કિંગ તકો, નાણાં અને માર્ગદર્શન પ્રદાન કરે છે.
૨૦૧૬ માં શરૂ કરાયેલી ગુજરાત સ્ટાર્ટઅપ નીતિ, નાણાકીય પ્રોત્સાહનો, કર મુક્તિ, માર્ગદર્શન, નવા વ્યવસાયોને ઇન્ક્યુબેશન સપોર્ટ અને અનુદાન પ્રદાન કરે છે. આ નીતિમાં ઇનોવેટર્સ માટે સંસાધનોની સુલભતા અને સ્ટાર્ટ-અપ્સ માટે અનુકૂળ વાતાવરણ બનાવવા માટે વ્યવસાય કરવાની સરળતાને પ્રોત્સાહન આપવાની જોગવાઈઓ પણ શામેલ છે. મોટી સંખ્યામાં ઇન્ક્યુબેટર્સ, એક્સિલરેટર્સ અને સ્થળ મૂડી કંપનીઓ દ્વારા ઇકોસિસ્ટમને વધુ મજબૂત બનાવવામાં આવી છે. વધુમાં, રાજ્ય ખાસ કરીને અમદાવાદ, સુરત અને વડોદરા જેવા શહેરોમાં ઇનોવેશન સેન્ટર્સ, કો-વર્કિંગ સ્પેસ અને ટેક હબનું વિસ્તરતું નેટવર્ક પ્રદાન કરે છે.
ગુજરાતનું સ્ટાર્ટઅપ લેન્ડસ્કેપ, જે ટકાઉપણું અને ડિજિટલ પરિવર્તનને પ્રાથમિકતા આપે છે, તે ભારતના વિશાળ સ્ટાર્ટઅપ ઇકોસિસ્ટમમાં એક મુખ્ય બળ બનવા માટે તૈયાર છે અને વિદેશી અને સ્થાનિક રોકાણ બંનેને આકર્ષિત કરશે. સ્ટાર્ટઅપ્સ નેતાઓ અને અનુભવીઓ સાથે સક્રિય રીતે વાતચીત કરીને સંભવિત અવરોધોને દૂર કરવાના ક્ષેત્રના લોકોના અનુભવોમાંથી ઘણું શીખી શકે છે. સ્થાપિત ક્ષેત્રો પણ ઉદ્યોગસાહસિકો દ્વારા પ્રદાન કરવામાં આવતી નવી આંતરદૃષ્ટિ અને સર્જનાત્મક ખ્યાલોથી લાભ મેળવી શકે છે.
ગુજરાતમાં સ્ટાર્ટઅપ ક્ષેત્ર હવે રોજગારનો મુખ્ય સ્ત્રોત છે. ફેબ્રુઆરી 2024 સુધીમાં રાજ્યમાં સ્ટાર્ટઅપ્સ દ્વારા 50,000 થી વધુ પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ રોજગારનું સર્જન થયું છે, જેમાંથી ઘણા માર્કેટિંગ, ઉત્પાદન વિકાસ અને ટેકનોલોજી સહિતના ઉચ્ચ કૌશલ્ય ધરાવતા ક્ષેત્રોમાં છે.
ગુજરાતને નવીનતા અને સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે અગ્રણી કેન્દ્ર તરીકે સ્થાપિત કરવા માટે, રાજ્ય સરકાર એક મૈત્રીપૂર્ણ વાતાવરણને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે જે વિવિધ પ્રકારની પ્રતિભા અને કૌશલ્યને આકર્ષિત કરશે. સ્થાનિક પ્રતિભા અને સ્થળાંતર કરનારાઓના યોગદાનને પ્રોત્સાહન આપવા તેમજ સહકાર અને જ્ઞાન વહેંચણીની સંસ્કૃતિ કેળવવા જેવા કાર્યક્રમોને કારણે ગુજરાત નવીનતા માટે હોટસ્પોટ બનવાના માર્ગે છે.
ઉદ્યોગસાહસિકોને સતત ભંડોળની તકો, કોચિંગ અને સહાય આપીને આ ગતિને આગળ વધારીને જાળવી રાખવી એ ગુજરાતને ભારતના ટોચના સ્ટાર્ટઅપ સ્થળોમાંના એક તરીકે સ્થાપિત કરવા માટે મહત્વપૂર્ણ રહેશે. ઉદ્યોગ-વિશિષ્ટ માળખાગત સુવિધાઓ, શિક્ષણ અને સંસાધન સુલભતામાં પ્રગતિને પ્રાથમિકતા આપીને ઇકોસિસ્ટમને પણ મજબૂત બનાવવામાં આવશે.
ગુજરાત આ પ્રદેશોને પ્રકાશિત કરીને ટોચનું સ્ટાર્ટઅપ ડેસ્ટિનેશન બની શકે છે, જે વિકાસને વેગ આપશે અને ઉદ્યોગસાહસિકોને યોગ્ય સંભાવનાઓ પ્રદાન કરશે. પોતાનો પ્રભાવ વધારવા માટે, ઉદ્યોગસાહસિકોએ નવીન ઉકેલો બનાવવા ઉપરાંત તેમની કંપનીઓનું કદ વધારવું જોઈએ.
